Jezelf meten - Elke medaille heeft een keerzijde

Zoals je ongetwijfeld weet ben ik een grote voorstander van technologie, wanneer deze op een slimme en bewuste manier gebruikt wordt. Technologie kan ons helpen om te verbeteren, maar je hebt ongetwijfeld zelf al wel de afhankelijkheid ervaren van het gebruik van technologische hulpmiddelen. Denk zo maar aan het eindeloze scrollen op social media of het via je smartphone checken of je nieuwe emails ontvangen hebt.

Ook het gebruiken van technologie om je gezondheid en prestaties te tracken kan zorgen voor enkele nadelen, zoals blijkt uit diverse studies die zijn uitgevoerd. 

Er zijn twee belangrijke downsides waar ik het hier over zal hebben:

1. Externaliseren van motivatie
2. Placebo Effect

1. Externaliseren van motivatie

Enkele studies hebben reeds onderzocht wat de donkere zijde is van het gebruik van smartwatches. Zo was er een studie waarbij 200 vrouwen een Fitbit kregen om hun activiteit en gezondheid te tracken [1] . Initieel waren ze zeer blij met de toestellen en keken er meermaals per dag naar om hun activiteit bij te houden. Echter, wanneer gevraagd werd om de toestellen uit te doen, rapporteerden een groot aantal van de vrouwen dat ze zich “naakt” voelen (45%), dat hun activiteiten van de dag aanvoelden als “verspild” (43%) – alsof ze niet hadden plaats gevonden en dat ze zelfs door het niet dragen van hun Fitbit zich minder gemotiveerd voelden om te sporten (22%). Misschien nog het meest alarmerende van allemaal was dat 79% van de vrouwen druk voelden om hun dagelijkse doelstellingen te behalen en ervaarde 59% dat hun dagelijkse routines gecontroleerd werden door hun Fitbit. 

2. Placebo effect

Ook het tracken van je slaap kan wel eens verkeerde resultaten opleveren. De zoektocht van iemand naar de perfecte slaap heeft zelfs geleidt tot het ontstaan van een nieuwe term: Orthosomnia [2]. Orthosomnia is iemands perfectionistische zoektocht naar ideale slaap. Echter, orthosomnia is geen te diagnosticeren slaapstoornis. In plaats daarvan wordt het beschouwd als een maatschappelijk fenomeen veroorzaakt door technologie. Het combineert "ortho," wat recht, juist of correct betekent, en "somnia," verwijzend naar slaap.

 Bijkomende gedragingen die op dit fenomeen wijzen, zijn onder meer frequent controleren van de slaaptracker en zich angstig voelen bij het niet gebruiken van de technologie.

 Stel je voor dat je wakker wordt en het gevoel hebt dat je een goede nachtrust hebt gehad. Echter, terwijl je je klaarmaakt voor de dag, voordat je de deur uitgaat, bekijk je de gegevens van je slaaptracker. Het vertelt je dat je niet goed hersteld bent en je slaapscore slechts 32 was.

 Wat zou je doen? Zou je meer stress voelen na het zien hiervan? Zou je plotseling je slaapkwaliteit opnieuw beoordelen? Misschien was je subjectieve perceptie toch niet zo nauwkeurig. Zullen je plannen veranderen met betrekking tot hoe je gaat trainen, wat je gaat eten en wat je die avond voor het slapengaan gaat doen? Als je nadenkt en overdreven gestrest bent over slaap als gevolg van gegevens van een draagbaar apparaat, heb je mogelijk orthosomnia ontwikkeld.

 Dat bovenstaande veronderstelling niet te ver gezocht is bewijst een studie uit 2018. In de studie werd er gekeken naar de rol van valse feedback tijdens het gebruik van activity trackers tijdens je slaap. [3] De auteurs van de onderzoekspaper rekruteerden een groep deelnemers die allemaal klinisch significante slapeloosheid hadden. Na een basisbeoordeling werden de deelnemers toegewezen aan één van twee groepen. Beide groepen kregen draagbare slaaptrackers met een aanraakscherm dat feedback kon geven over de slaapefficiëntie van de vorige nacht. De apparaten waren geprogrammeerd om valse feedback te geven aan beide groepen, ongeacht de daadwerkelijke slaapefficiëntie, maar één groep kreeg positieve feedback, terwijl de andere groep negatieve feedback kreeg.

De apparaten voor de groep met positieve valse feedback ontvingen de boodschap: "Uw slaapefficiëntie was 91,4%, dit valt binnen het bereik van ZEER GOEDE slaapkwaliteit". De apparaten voor de groep met negatieve valse feedback ontvingen de boodschap: "Uw slaapefficiëntie was 61,4%, dit valt binnen het bereik van ZEER SLECHTE slaapkwaliteit".

 De deelnemers in de groep met negatieve feedback vertoonden verminderde cognitieve prestaties in termen van verminderde alertheid en verhoogde slaperigheid en vermoeidheid, in vergelijking met de positieve feedbackgroep. In tegenstelling hiermee vertoonde de positieve-feedbackgroep een grotere toename van positieve stemming en alertheid gedurende de ochtend, evenals minder slaperigheid en vermoeidheid. 

Dus, als je slaaptracker je informeert dat je slaap beter was dan deze daadwerkelijk was, is dat misschien niet erg (zolang je ten minste zeven uur slaap per nacht krijgt). Echter, als je draagbare apparaat aangeeft dat je slaap slechter was dan in werkelijkheid, kan dit ertoe leiden dat je onder je potentieel presteert en je onnodig slaperig en vermoeid voelt.

 Bovenstaande studies bevestigen de voorzichtigheid die er nodig is bij zelf-monitoring. Het kan je ongetwijfeld helpen om meer inzicht te krijgen in jezelf, kan je motiveren en zelfs leiden tot een verbeterde gezondheid en prestaties. Echter, zoals met vele technologische toepassingen, kunnen we er ook afhankelijk van worden en alle informatie dat het ons geeft voor waar beschouwen.

Wees dus altijd bewust van de relatie die je opbouwt met je wearable en laat je gevoel niet afhankelijk worden van de score die je te zien krijgt. 

Blijf Bewust,

Lieven